Haraldur Bernharðsson. Göróttur er drykkurinn

• Author: Haraldur Bernharðsson
• Title: Göróttur er drykkurinn. Fornmálsorð í nútímabúningi
• Published in: Gripla 17
• Place, Publisher:
• Year: 2006
• Pages: 37-73
• E-text:
• Reference: Haraldur Bernharðsson. "Göróttur er drykkurinn. Fornmálsorð í nútímabúningi." Gripla 17 (2006): 37-73.

---

• Key words: poetry, language and style (kveðskapur, mál og stíll)

Lýsing

Haraldur rekur þróunarsögu lýsingarorðsins göróttur frá fornmálinu til nútímamáls, en orðið kemur eingöngu fyrir í tveimur miðaldatextum; Konungsbók eddukvæða og Völsunga sögu. Orðið er myndað af nafnorðinu gjör, ger með viðskeytinu -ótt-. Orðið gjör, ger má aðeins finna í þremur dæmum úr fornu máli: Í níundu vísu Höfuðlausnar Egils Skalla-Grímssonar, í Merlínusspá og í sumum handritum Konungs skuggsjár. Hafi vísan í Eglu verið ort á tímum Egils Skalla-Grímssonar ætti höfundur hennar að hafa gert greinarmun á hljóðunum ǫ og ø. Því hlýtur orðið að hafa verið gjǫr, en ekki gør, þar sem það rímar ekki við hjǫr, fjǫr og spjǫr. Í Höfuðlausn í brotinu AM 162 A ε fol. er orðið ritað „geyrr“. Það bendir til framburðar með ø en það passar ekki við rím vísunnar og gæti verið annað orð en „gíor“ sem sjá má í öðrum handritum. Eftir reglulegri hljóðþróun hefði forníslenska orðið gjǫróttr átt að verða gjöróttur en svo virðist sem orðið hafi verið endurvakið á 19. öld í myndinni göróttur, líklega vegna áhrifa frá útgáfum eddukvæða þar sem orðið var ritað með ø. Haraldur kemst að þeirri niðurstöðu að nafnorðið gjör, ger hafi haft merkinguna ‘(æti sem) agn, (tál)beita’ og lýsingarorðið göróttur (gjǫróttur) merkinguna ‘með agni, sem tál er í’.

References

Chapter 62: Þar var hrafna gjör: "Þrenns konar merking orðsins gjör í Höfuðlausn virðist því koma til álita: ‘fjöldi, grúi’, ‘æti’ eða ‘ásókn í æti, græðgi’" (p. 52).

Links

• Written by: Bjarni Gunnar Ásgeirsson
• English translation: