Egla, 59

Kafli 59

Eiríkur konungur drap bræður sína

Haraldur hinn hárfagri setti sonu sína til ríkis í Noregi þá er hann tók að eldast, gerði Eirík konung yfirkonung sona sinna allra. Og er Haraldur hafði verið sjö tigu vetra konungur þá seldi hann í hendur Eiríki syni sínum ríki. Í þann tíma ól Gunnhildur son og jós Haraldur konungur vatni og gaf nafn sitt og lét það fylgja að hann skyldi konungur vera eftir föður sinn ef honum entist aldur til. Haraldur konungur settist þá í kyrrsetu og sat oftast á Rogalandi eða Hörðalandi. En þrem vetrum síðar andaðist Haraldur konungur á Rogalandi og var ger haugur eftir hann við Haugasund.

En eftir andlát hans var deila mikil milli sona hans því að Víkverjar tóku sér til konungs Ólaf en Þrændir Sigurð. En Eiríkur felldi þá báða bræður sína í Túnsbergi einum vetri eftir andlát Haralds konungs. Var það allt á einu sumri er Eiríkur konungur fór af Hörðalandi með her sinn austur í Vík til bardaga við bræður sína og áður höfðu þeir deilt á Gulaþingi Egill og Berg-Önundur og þessi tíðindi er nú var sagt.

Berg-Önundur var heima að búi sínu þá er konungur fór í leiðangur því að honum þótti óvarlegt að fara frá búi sínu meðan Egill var eigi úr landi farinn. Þar var bróðir hans, Haddur, þá með honum.

Fróði hét maður, frændi Eiríks konungs og fósturson hans. Hann var hinn fríðasti maður, ungur að aldri og þó vaxinn maður. Eiríkur konungur setti hann eftir til trausts Berg-Önundi. Sat Fróði á Álreksstöðum að búi konungs og hafði þar sveit manna.

Rögnvaldur er nefndur son Eiríks konungs og Gunnhildar. Hann var þá vetra tíu eða ellefu og var hið fríðasta mannsefni. Hann var þá með Fróða er þetta var tíðinda.

En áður Eiríkur konungur reri þenna leiðangur þá gerði hann Egil útlaga fyrir endilangan Noreg og dræpan hverjum manni. Arinbjörn var með konungi í leiðangri en áður hann fór heiman þá lagði Egill skipi sínu til hafs og hélt í útver það er Vitar heita, út frá Alda. Það er komið af þjóðleið. Þar voru fiskimenn og var þar gott að spyrja tíðindi. Þá spurði hann að konungur hafði gert hann útlaga. Þá kvað Egill vísu:

Lögbrigðir hefir lagða
landálfr, fyr mér sjálfum,
blekkir bræðra sökkva,
brúðfang, vegu langa.
Gunnhildi á ég gjalda,
greypt er hennar skap, þenna,
ungr gat eg og læ launa,
landrekstr, bili granda.

Veður voru vindlítil, fjallvindur um nætur en hafgola um daga. Eitt kveld sigldu þeir Egill út á haf en fiskimenn reru þá inn til lands þeir er til njósnar höfðu settir verið um farar þeirra Egils. Kunnu þeir það að segja að Egill hafði út látið og á haf siglt og hann var á brottu, létu þessa njósn koma til Berg-Önundar. Og er hann vissi þessi tíðindi, hann sendi þá frá sér menn þá alla er hann hafði áður haft þar til varúðar. Reri hann þá inn til Álreksstaða og bauð Fróða til sín því að Berg-Önundur átti öl mikið heima að sín. Fróði fór með honum og hafði með sér nokkura menn. Tóku þeir þar veislu góða og höfðu gleði mikla. Var þar þá allt óttalaust.

Rögnvaldur konungsson átti karfa einn. Reru sex menn á borð. Hann var steindur allur fyrir ofan sjó. Hann hafði með sér menn tíu eða tólf þá er honum fylgdu einart. Og er Fróði var heiman farinn þá tók Rögnvaldur karfann og reru þeir út til Herðlu tólf saman. Þar var konungsbú mikið og réð sá maður fyrir er hét Skegg-Þórir. Þar hafði Rögnvaldur verið á fóstri í barnæsku. Tók Þórir feginsamlega við konungssyni. Skorti þar og eigi drykk mikinn.

Egill sigldi út á haf um nóttina, sem fyrr var ritað, og er morgnaði féll veðrið og gerði logn. Lögðu þeir þá í rétt og létu reiða fyrir nokkurar nætur. En er hafgola kom á sagði Egill skipurum sínum: „Nú munum vér sigla að landi því að ógerla veit, ef hafviðri kemur á hvasst, hvar vér náum þá landi en heldur ófriðvænt fyrir í flestum stöðum.“

Hásetar báðu Egil fyrir ráða þeirra ferð. Síðan tóku þeir til segls og sigldu inn til Herðluvers. Fengu þeir þar góða höfn og tjölduðu yfir skipi sínu og lágu þá um nóttina. Þeir höfðu á skipinu lítinn bát og gekk Egill þar á við þriðja mann. Reri hann þá inn um nóttina til Herðlu, sendi þar mann í eyna upp að spyrja tíðinda. Og er sá kom ofan til skips sagði hann að þar á bænum var Rögnvaldur konungsson og hans menn „sátu þeir þá við drykkju. Hitti eg einn af húskörlum og var sá ölóður og sagði að hér skyldi eigi minna drekka en að Berg-Önundar þótt Fróði væri þar á veislu og þeir fimm saman.“

Ekki kvað hann þar fleira manna en heimamenn nema Fróða og hans menn.

Síðan reri Egill aftur til skips og bað menn upp standa og taka vopn sín. Þeir gerðu svo. Þeir lögðu út skipið um akkeri. Egill lét gæta tólf menn skips en hann fór á eftirbátinn og þeir átján saman, reru síðan inn eftir sundum. Þeir stilltu svo til að þeir komu um kveldið inn í Fenhring og lögðu þar til leynivogs eins.

Þá mælti Egill: „Nú vil eg ganga einn upp í eyna og njósna hvers eg verð vís en þér skuluð bíða mín hér.“

Egill hafði vopn sín þau er hann var vanur að hafa, hjálm og skjöld, gyrður sverði, höggspjót í hendi. Síðan gekk hann upp í eyna og fram með skógi nokkurum. Hann hafði dregið hött síðan yfir hjálm. Hann kom þar að er sveinar nokkurir voru og hjá þeim hjarðtíkur stórar. Og er þeir tókust að orðum spurði hann hvaðan þeir væru eða fyrir hví þeir væru þar og hefðu hunda svo stóra.

Þeir mæltu: „Þú munt vera allheimskur maður. Hefir þú eigi heyrt að hér gengur björn um eyna, hinn mesti spellvirki, drepur hér bæði menn og fénað og er lagt fé til höfuðs honum. Vökum vér hér hverja nótt á Aski yfir fé voru er byrgt er í grindum eða hví ferðu með vopnum um nætur?“

Hann segir: „Hræðist eg og björninn og fáir þykir mér sem nú fari vopnlausir. Hefir björninn lengi elt mig í nótt eða sjáið hann nú, þar er hann nú í skógarnefinu. Hvort eru allir menn í svefni á bænum?“

Sveinninn sagði að þeir Berg-Önundur og Fróði mundu enn drekka „þeir sitja nætur allar.“

„Segið þeim þá,“ segir hann Egill, „hvar björninn er en eg verð að skynda heim.“

Hann gekk þá brott en sveinninn hljóp heim til bæjarins og til stofunnar er þeir drukku í. Var þá svo komið að allir menn voru sofa farnir nema þeir þrír, Önundur og Fróði og Haddur. Sveinninn segir hvar björninn var. Þeir tóku vopn sín er þar héngu hjá þeim og hljópu þegar út og upp til skógar. Þar gengu fram skógarnef af mörkinni og runnar í sumum stöðum. Sveinninn segir þeim hvar björninn hafði verið í runninum. Þá sáu þeir að limarnar hrærðust, þóttust þá skilja að björninn mundi þar vera. Þá mælti Berg-Önundur að þeir Haddur og Fróði skyldu fram renna milli og meginmerkurinnar og gæta að björninn næði eigi skóginum.

Berg-Önundur rann fram að runninum. Hann hafði hjálm og skjöld, gyrður sverði en kesju í hendi. Egill var þar fyrir í runninum en engi björn og er hann sá hvar Berg-Önundur var þá brá hann sverðinu en þar var hönk á meðalkaflanum og dró hann hana á hönd sér og lét þar hanga. Hann tók í hönd sér kesjuna og rann þá fram í mót Berg-Önundi. Og er Berg-Önundur sá það þá gæddi hann rásina og skaut skildinum fyrir sig og áður þeir mættust þá skaut hvor kesju að öðrum. Egill laust skildinum við kesjunni og bar hallan svo að reist úr skildinum og flaug í völlinn en Egils spjót kom á miðjan skjöldinn og gekk í gegnum langt upp á fjöðrina og varð fast spjótið í skildinum. Varð Önundi þungbær skjöldurinn. Egill greip þá skjótt meðalkafla sverðsins. Önundur tók þá og að bregða sínu sverði og er eigi var brugðið til hálfs þá lagði Egill í gegnum hann með sínu sverði. Önundur rataði við lagið en Egill kippti að sér sverðinu hart og hjó til Önundar og af nær höfuðið. Síðan tók Egill kesjuna úr skildinum.

Þeir Haddur og Fróði sáu fall Berg-Önundar og runnu þangað til. Egill snerist í móti þeim. Hann skaut kesjunni að Fróða og í gegnum skjöld hans og í brjóstið svo að yddi um bakið. Féll hann þegar á bak aftur dauður. Egill tók þá sverðið og snerist í mót Haddi og skiptust þeir fám höggum við áður Haddur féll.

Þá komu sveinarnir að og mælti Egill við þá: „Gætið hér til Önundar húsbónda yðvars og þeirra félaga að eigi slíti dýr eða fuglar hræ þeirra.“

Egill gekk þá leið sína og eigi langt áður félagar hans komu í mót honum ellefu en sex gættu skips. Þeir spurðu hvað hann hefði sýslað. Hann kvað þá:

Sátum lyngs til lengi
ljósheims við bör þeima,
meir varði eg fé forðum,
fjarðölna, hlut skarða,
áðr Berg-Önund benjum
bensæfðan lét eg venjast.
Bors niðjar felt eg beðju,
blóði Hadds og Fróða.

Þá mælti Egill: „Vér skulum nú snúa aftur til bæjarins og fara hermannlega, drepa menn þá alla er vér náum en taka fé allt það er vér megum með komast.“

Þeir fara til bæjarins og hlaupa þar inn í hús og drepa þar menn fimmtán eða sextán. Sumir komust undan af hlaupi. Þeir rændu þar öllu fé en spilltu því er þeir máttu eigi með fara. Þeir ráku búfé til strandar og hjuggu, báru á bátinn sem hann tók við, fóru síðan leið sína og reru út um eyjasund.

Egill var nú allreiður svo að þá mátti ekki við hann mæla. Sat hann við stýri á bátinum.

Og er þeir sóttu út á fjörðinn til Herðlu þá reru utan í móti þeim Rögnvaldur konungsson og þeir þrettán saman á karfanum þeim hinum steinda. Þeir höfðu þá spurt að skip Egils lá í Herðluveri. Ætluðu þeir að gera Önundi njósn um ferðir Egils. Og er Egill sá skipið þá kenndi hann þegar. Hann stýrði sem beinst á þá og er skipin renndust að þá kom barð skútunnar á kinnung karfans. Hallaði honum svo að sjór féll inn á annað borð og fyllti skipið. Egill hljóp þá upp á og greip kesjuna, hét á menn sína að þeir skyldu engan láta með lífi á brott komast þann er á karfanum var. Það var þá hægt því að þar var þá engi vörn. Voru allir þeir á kafi drepnir en engi komst undan. Létust þeir þar þrettán, Rögnvaldur og förunautar hans. Þeir Egill reru þá inn til eyjarinnar Herðlu. Þá kvað Egill vísu:

Börðumst vér, né virðak,
vígleiftr sonar, heiftir,
Blóðexar rauð eg blóði
böðmildr og Gunnhildar.
Þar féllu nú þollar
þrettán lagar mána,
stendr af styrjar skyndi
starf, á einum karfa.

Og er þeir Egill komu til Herðlu þá runnu þeir þegar upp til bæjar með alvæpni. En er það sá Þórir og hans heimamenn þá runnu þeir þegar af bænum og forðuðu sér allir þeir er ganga máttu, karlar og konur. Þeir Egill rændu þar öllu fé því er þeir máttu höndum á koma, fóru síðan út til skips. Var þá og eigi langt að bíða að byr rann á af landi. Búast þeir til að sigla. Og er þeir voru seglbúnir gekk Egill upp í eyna.

Hann tók í hönd sér heslisstöng og gekk á bergsnös nokkura þá er vissi til lands inn. Þá tók hann hrosshöfuð og setti upp á stöngina. Síðan veitti hann formála og mælti svo: „Hér set eg upp níðstöng og sný eg þessu níði á hönd Eiríki konungi og Gunnhildi drottningu“ — hann sneri hrosshöfðinu inn á land — „sný eg þessu níði á landvættir þær er land þetta byggja svo að allar fari þær villar vega, engi hendi né hitti sitt inni fyrr en þær reka Eirík konung og Gunnhildi úr landi.“

Síðan skýtur hann stönginni niður í bjargrifu og lét þar standa. Hann sneri og höfðinu inn á land en hann reist rúnar á stönginni og segja þær formála þenna allan.

Eftir það gekk Egill á skip. Tóku þeir til segls og sigldu á haf út. Tók þá byrinn að vaxa og gerði veður hvasst og hagstætt. Gekk þá skipið mikið. Þá kvað Egill:

Þél höggr stórt fyrir stáli
stafnkvígs á veg jafnan
út með éla meitli
andær jötunn vandar
en svalbúinn selju
sverfr eirar vanr þeiri
Gestils álft, áðr gisti,
gandr of stál fyrir brandi.

Síðan sigldu þeir í haf og greiddist vel ferð þeirra og komu af hafi í Borgarfjörð. Hélt hann skipi sínu þar til hafnar og báru föt sín á land. Fór þá Egill heim til Borgar en skiparar hans vistuðust. Skalla-Grímur gerðist þá gamall og hrumur af elli. Tók Egill þá til fjárforráða og búsvarðveislu.