Njála, 138

Chapter 138

OF EYJOLF BOLVERK'S SON.

There was a man named Eyjolf. He was the son of Bolverk, the son of Eyjolf the Guileful, of Otterdale (1). Eyjolf was a man of great rank, and best skilled in law of all men, so that some said he was the third best lawyer in Iceland. He was the fairest in face of all men, tall and strong, and there was the making of a great chief in him. He was greedy of money, like the rest of his kinsfolk.

One day Flosi went to the booth of Bjarni Broddhelgi's son. Bjarni took him by both hands, and sat Flosi down by his side. They talked about many things, and at last Flosi said to Bjarni, "What counsel shall we now take?"

"I think," answered Bjarni, "that it is now hard to say what to do, but the wisest thing seems to me to go round and ask for help, since they are drawing strength together against you. I will also ask thee, Flosi, whether there be any very good lawyer in your band; for now there are but two courses left; one to ask if they will take an atonement, and that is not a bad choice, but the other is to defend the suit at law, if there be any defence to it, though that will seem to be a bold course; and this is why I think this last ought to be chosen, because ye have hitherto fared high and mightily, and it is unseemly now to take a lower course."

"As to thy asking about lawyers said Flosi, "I will answer thee at once that there is no such man in our band; nor do I know where to look for one except it be Thorkel Geitir's son, thy kinsman."

"We must not reckon on him," said Bjarni, "for though he knows something of law, he is far too wary, and no man need hope to have him as his shield; but he will back thee as well as any man who backs thee best, for he has a stout heart; besides, I must tell thee that it will be that man's bane who undertakes the defence in this suit for the burning, but I have no mind that this should befall my kinsmen Thorkel, so ye must turn your eyes elsewhither."

Flosi said he knew nothing about who were the best lawyers.

"There is a man named Eyjolf," said Bjarni; "he is Bolverk's son, and he is the best lawyer in the Westfirther's Quarter; but you will need to give him much money if you are to bring him into the suit, but still we must not stop at that. We must also go with our arms to all law business, and be most wary of ourselves, but not meddle with them before we are forced to fight for our lives. And now I will go with thee, and set out at once on our begging for help, for now methinks the peace will be kept but a little while longer."

After that they go out of the booth, and to the booths of the Axefirthers. Then Bjarni talks with Lyting and Bleing, and Hroi Arnstein's son, and he got speedily whatever he asked of them. Then they fared to see Kol, the son of Killing-Skuti, and Eyvind Thorkel's son, the son of Askel the Priest, and asked them for their help; but they stood out a long while, but the end of it was that they took three marks of silver for it, and so went into the suit with them.

Then they went to the booths of the men of Lightwater, and stayed there some time. Flosi begged the men of Lightwater for help, but they were stubborn and hard to win over, and then Flosi said, with much wrath, "Ye are ill-behaved! Ye are grasping and wrongful at home in your own country, and ye will not help men at the Thing, though they need it. No doubt you will be held up to reproach at the Thing, and very great blame will be laid on you if ye bear not in mind that scorn and those biting words which Skarphedinn hurled at you men of Lightwater."

But on the other hand, Flosi dealt secretly with them, and bade them money for their help, and so coaxed them over with fair words, until it came about that they promised him their aid, and then became so steadfast that they said they would fight for Flosi, if need were.

Then Bjarni said to Flosi, "Well done! Well done! Thou art a mighty chief, and a bold outspoken man, and reckest little what thou savest to men."

After that they fared away west across the river, and so to the Hladbooth. They saw many men outside before the booth. There was one man who had a scarlet cloak over his shoulders, and a gold band round his head, and an axe studded with silver in his hand.

"This is just right," said Bjarni, "here now is the man I spoke of, Eyjolf Bolverk's son, if thou wilt see him, Flosi."

Then they went to meet Eyjolf, and hailed him. Eyjolf knew Bjarni at once, and greeted him well. Bjarni took Eyjolf by the hand, and led him up into the "Great Rift." Flosi's and Bjarni's men followed after, and Eyjolf's men went also with him. They bade them stay upon the lower brink of the Rift, and look about them, but Flosi, and Bjarni, and Eyjolf went on till they came to where the path leads down from the upper brink of the Rift.

Flosi said it was a good spot to sit down there, for they could see around them far and wide. Then they sat them down there. They were four of them together, and no more.

Then Bjarni spoke to Eyjolf, and said "Thee, friend, have we come to see, for we much need thy help in every way."

"Now," said Eyjolf, "there is good choice of men here at the Thing, and ye will not find it hard to fall on those who will be a much greater strength to you than I can be."

"Not so," said Bjarni, "thou hast many things which show that there is no greater man than thou at the Thing; first of all, that thou art so well-born, as all those men are who are sprung from Ragnar Hairybreeks; thy forefathers, too, have always stood first in great suits, both here at the Thing and at home in their own country, and they have always had the best of it; we think, therefore, it is likely that thou wilt be lucky in winning suits, like thy kinsfolk."

"Thou speakest well, Bjarni," said Evjolf; "but I think that I have small share in all this that thou savest."

Then Flosi said, "There is no need beating about the bush as to what we have in mind. We wish to ask for thy help, Eyjolf, and that thou wilt stand by us in our suits, and go to the court with us, and undertake the defence, if there be any, and plead it for us, and stand by us in all things that may happen at this Thing."

Eyjolf jumped up in wrath, and said that no man had any right to think that he could make a catspaw of him, or drag him on if he had no mind to go himself.

"I see, too, now," he says, "what has led you to utter all those fair words with which ye began to speak to me."

Then Hallbjorn the Strong caught hold of him and sate him down by his side, between him and Bjarni, and said, "No tree falls at the first stroke, friend, but sit here awhile by us." Then Flosi drew a gold ring off his arm.

"This ring will I give thee, Eyjolf, for thy help and friendship, and so show thee that I will not befool thee. It will be best for thee to take the ring, for there is no man here at the Thing to whom I have ever given such a gift."

The ring was such a good one, and so well made, that it was worth twelve hundred yards of russet stuff.

Hallbjorn drew the ring on Eyjolf's arm; and Eyjolf said, "It is now most fitting that I should take the ring, since thou behavest so handsomely; and now thou mayest make up thy mind that I will undertake the defence, and do all things needful."

"Now," said Bjarni, "ye behave handsomely on both sides, and here are men well fitted to be witnesses, since I and Hallbjorn are here, that thou hast undertaken the suit."

Then Eyjolf arose, and Flosi too, and they took one another by the hand; and so Eyjolf undertook the whole defence of the suit off Flosi's hands, and so, too, if any suit arose out of the defence, for it often happens that what is a defence in one suit, is a plaintiff's plea in another. So he took upon him all the proofs and proceedings which belonged to those suits, whether they were to be pleaded before the Quarter Court or the Fifth Court. Flosi handed them over in lawful form, and Eyjolf took them in lawful form, and then he said to Flosi and Bjarni, "Now I have undertaken this defence just as ye asked, but my wish it is that ye should still keep it secret at first; but if the matter comes into the Fifth Court, then be most careful not to say that ye have given goods for my help."

Then Flosi went home to his booth, and Bjarni with him, but Eyjolf went to the booth of Snorri the Priest, and sate down by him, and they talked much together.

Snorri the Priest caught hold of Eyjolf's arm, and turned up the sleeve, and sees that he had a great ring of gold on his arm. Then Snorri the Priest said, "Pray, was this ring bought or given?"

Eyjolf was put out about it, and had never a word to say. Then Snorri said, "I see plainly that thou must have taken it as a gift, and may this ring not be thy death!"

Eyjolf jumped up and went away, and would not speak about it; and Snorri said, as Eyjolf arose, "It is very likely that thou wilt know what kind of gift thou hast taken by the time this Thing is ended."

Then Eyjolf went to his booth.

ENDNOTES:

(1) Eyjolf the Guileful was the son of Thord Gellir, the son of Oleif Feilan. The mother of Eyjolf the Guileful was Rodny, the daughter of Skeggi of Midfirth.

Kafli 138

Eyjólfur hét maður. Hann var Bölverksson, Eyjólfssonar hins grá úr Otradal, Þórðarsonar gellis, Óleifssonar feilans. Móðir Eyjólfs hins grá var Hróðný dóttir Miðfjarðar-Skeggja. Eyjólfur var virðingamaður mikill og allra manna lögkænastur svo að hann var hinn þriðji mestur lögmaður á Íslandi. Hann var allra manna fríðastur sýnum, mikill og sterkur og hið mesta höfðingjaefni. Hann var fégjarn sem aðrir frændur hans.

Flosi gekk einn dag til búðar Bjarna Brodd-Helgasonar. Bjarni tók við honum báðum höndum og settist Flosi niður hjá honum. Þeir töluðust margt við.

Flosi mælti þá til Bjarna: „Hvað skulum vér nú til ráða taka?“

Bjarni svaraði: „Eg ætla nú úr vöndu að ráða en það sýnist mér þó ráðlegast að biðja sér liðs því að þeir draga afla að yður. Eg vil og spyrja þig, Flosi, hvort nokkur er allmikill lögmaður í liði yðru því að yður eru tveir kostir til. Annar hvor að biðja sætta og er sá allgóður, en hinn annar að verja mál með lögum ef varnir verða til þótt það þyki með kappi að gengið. Þykir mér því þann verða upp að taka að þér hafið áður með ofstopa farið og samir nú eigi að þér minnkið yður.“

Flosi mælti: „Þar er þú spurðir eftir um lögmenn þá mun eg þér því skjótt svara að sá er engi í vorum flokki og engis veit eg von nema Þorkels Geitissonar frænda þíns.“

Bjarni mælti: „Ekki munum við hann telja. Þótt hann sé lögvitur þá er hann þó forsjáll mjög. Þarf það og engi maður sér að ætla að hafa hann að skotspæni en fylgja mun hann þér sem sá annar er best fylgir því að hann er ofurhugi. En eg mun segja þér að það verður þess manns bani er vörn færir fram fyrir brennumálið en eg ann eigi þess Þorkatli frænda mínum. Munuð þér því verða annars staðar á leita.“

Flosi kvaðst eigi vita skyn á hverjir lögmenn væru mestir.

Bjarni mælti: „Eyjólfur heitir maður og er Bölverksson. Hann er mestur lagamaður í Vestfirðingafjórðungi og mun honum þurfa að gefa til fé mikið ef honum skal verða komið í málið en þó munum vér ekki að því fara. Vér skulum og ganga með vopnum til allra lögskila og vera sem varastir um oss en ráða eigi á þá fyrr nema vér eigum hendur vorar að verja. Mun eg nú ganga með þér og fara í liðsbónina því að mér þykir sem nú muni eigi mega kyrru fyrir halda.“

Síðan gengu þeir út úr búðinni og til þeirra Öxfirðinga. Talar Bjarni þá við Lýting og Blæng og Hróa Arnsteinsson og fékk hann skjótt af þeim slíkt er hann beiddi.

Þeir fóru þá til fundar við Kol son Víga-Skútu og Eyvind Þorkelsson Áskelssonar goða og báðu þá liðveislu en þeir fóru lengi undan en þó kom svo að þeir tóku til þrjár merkur silfurs og gengu þá í málið með þeim.

Þeir gengu þá til Ljósvetningabúðar og dvöldust þar nokkura hríð. Flosi beiddi Ljósvetninga liðveislu en þeir voru erfiðir og torsóttir.

Flosi mælti þá með mikilli reiði: „Illa er yður farið. Þér eruð ágjarnir heima í héraði og ranglátir en viljið mönnum ekki að liði verða á þingum þótt menn þurfi þess við. Það mun og allmjög í brigslum haft við yður á þingum og yður til ámælis lagt ef þér munið eigi háðung þá og bityrði er Skarphéðinn hrakti yður Ljósvetninga.“

Í annan stað hafði hann við þá hljóðmæli og bauð þeim fé til liðveislu og gerðu sig þá svo örugga að þeir kváðust berjast skyldu með Flosa þótt þess þyrfti við.

Bjarni mælti þá til Flosa: „Vel er þér farið. Þú ert höfðingi mikill og röskur maður og einarður og skerð lítt af manni.“

Síðan fóru þeir í braut og vestur yfir ána og svo til Hlaðbúðar. Þeir sáu margt manna úti fyrir búðinni. Þar var einn maður sá er hafði skarlatsskikkju á herðum sér og gullhlað um höfuð og öxi silfurrekna í hendi.

Bjarni mælti: „Hér ber vel til. Hér er hann nú Eyjólfur Bölverksson ef þú vilt finna hann, Flosi.“

Síðan gengu þeir til móts við Eyjólf og kvöddu hann. Eyjólfur kenndi Bjarna þegar og tók honum vel. Bjarni tók í hönd Eyjólfi og leiddi hann upp í Almannagjá. Menn þeirra Bjarna og Flosa gengu eftir. Menn Eyjólfs gengu og með honum. Þeir báðu þá vera uppi á gjárbakkanum og sjást þaðan um.

Þeir Flosi gengu þar til er þeir koma þar er gatan liggur ofan af hinni efri gjánni. Flosi kvað þar gott að sitja og mega víða sjá. Þeir settust þá niður. Þeir voru þar fjórir menn saman og eigi fleiri.

Bjarni mælti þá til Eyjólfs: „Þig erum vér komnir að finna, vinur, því að vér þurfum mjög þinnar liðveislu í alla staði.“

Eyjólfur mælti: „Hér er nú gott mannval á þinginu og mun yður lítið fyrir að finna þá er yður er miklu meiri styrkur að en hér sem eg er.“

Bjarni mælti: „Það er ekki svo. Þú hefir marga þá hluti er engi er þér meiri maður hér á þinginu. Það fyrst að þú ert ættaður svo vel sem allir þeir menn er komnir eru frá Ragnari loðbrók. Hafa og foreldrar þínir jafnan í stórmælum staðið víða á þingum og heima í héraði og höfðu jafnan hinn meira hlut. Þykir oss því líklegt að þú munir sigursæll í málum sem frændur þínir.“

Eyjólfur mælti: „Vel mælir þú, Bjarni, en lítið ætla eg mig í þessu eiga.“

Flosi mælti þá: „Ekki þarf hér að munda til þess er oss er í hug. Liðveislu viljum vér þig biðja, Eyjólfur, að þú veitir oss að málum vorum og gangir að dómum með oss og takir varnir ef verða og færir fram fyrir vora hönd og veitir um alla hluti oss á þingi þessu þá er til kunnu falla.“

Eyjólfur spratt upp reiður og sagði svo að engi maður þurfi sér það að ætla að hafa hann að ginningarfífli eða forhleypi fyrir sér ef hann drægi ekki til.

„Eg sé nú og,“ segir hann, „hvað yður hefir gengið fagurmælis þess er þér höfðuð við mig.“

Hallbjörn hinn sterki þreif til hans og setti hann niður hjá sér í millum þeirra Bjarna og mælti: „Eigi fellur tré við hið fyrsta högg, vinur, og sit hér fyrst hjá oss.“

Flosi dró þá gullhring af hendi sér: „Þenna hring vil eg gefa þér, Eyjólfur, til vináttu og liðveislu og sýna þér svo að eg vil eigi ginna þig. Er þér fyrir því best að þiggja hringinn að engi er hér sá á þingi að eg hafi þvílíka gjöf gefið.“

Hringurinn var svo góður og vel ger að hann tók tólf hundruð mórend. Hallbjörn dró á hönd Eyjólfi hringinn.

Eyjólfur mælti: „Það er nú líkast að eg þiggi hringinn svo vel sem þér fer. Muntu til þess ætla mega að eg mun taka við vörn og gera að slíkt er þarf.“

Bjarni mælti: „Nú fer hvorumtveggja ykkrum vel. Eru menn hér nú vel til fallnir að vera vottarnir, þar sem við Hallbjörn erum, að þú takir við málinu.“

Stóð þá Eyjólfur upp og svo Flosi og tókust í hendur. Tók Eyjólfur þá öll varnargögn af Flosa og svo ef sakir nokkurar gerðust af vörninni því að það er oft annars máls vörn er annars er sókn. Þá tók hann þau öll sóknargögn er þessum sökum áttu að fylgja hvort sem sækja skyldi í fjórðungsdóm eða fimmtardóm. Flosi seldi að lögum en Eyjólfur tók að lögum.

Hann mælti þá til Flosa og Bjarna: „Nú hefi eg hér tekið við máli sem þér beidduð. Nú vil eg þó að þér leynið þessu fyrst. En ef málið kemur í fimmtardóm þá skuluð þér það mest varast að segja að þér hafið fé til gefið til liðveislunnar.“

Flosi gekk þá heim til búðar sinnar og Bjarni en Eyjólfur gekk til búðar Snorra goða og settist niður hjá honum. Þeir töluðust margt við. Snorri goði þreif til handarinnar Eyjólfi og fletti upp af erminni og sér að hann hafði gullhring mikinn á hendi.

Snorri goði mælti: „Hvort er þessi hringur keyptur eða gefinn?“

Eyjólfi fannst um fátt og varð orðfall.

Snorri mælti: „Eg skil gjörla að þú munt að gjöf þegið hafa og skyldi hringurinn eigi verða þér að höfuðsbana.“

Eyjólfur spratt upp og gekk í braut og vildi ekki um tala.

Snorri mælti er Eyjólfur stóð upp: „Það er líkara um það er þessu þingi er lokið að þú vitir hvað þú hefir þegið.“

Gekk Eyjólfur þá til búðar sinnar.